سادگی فیلمسازی با کیارستمی

پال کرونین کتاب سر کلاس با کیارستمی را بر اساس یادداشت‌هایش از کارگاه‌های فیلمسازی کیارستمی تدوین کرده است. او ده سال برای حضور در این کارگاه‌ها در نقاط مختلف جهان با کیارستمی همراه بوده و حتا در سال 1392 دو هفته به تهران آمده تا بیش از پیش با جهان فکری کیارستمی آشنا شود. بی‌راه نیست اگر بگوییم اغلب کسانی که روزگاری وقت زیادی را به دیدن فیلم گذرانده‌اند، سودای ساختن فیلم هم در سر داشته‌اند، اما این کار را، چه در پرداخت ایده و چه در اجرای آن، عملی پر هزینه و دشوار یافته‌اند و خیالش را از سر به در کرده‌اند. عباس کیارستمی در کارگاه‌هاش نشان می‌دهد که ساخت فیلم، بیش از امکانات، نیازمند نگاهی دوباره است به دنیای اطرافمان و آنچه در زندگی از سر گذرانده‌ایم؛ او اعتقاد دارد که «چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید» و مدام این بند از شعر سهراب را به زبان می‌آورد، اگرچه عموماً کارآموزان کارگاه‌ها همزبان شاعر اهل کاشان نیستند و شعرش را نمی‌شناسند.

کتاب فصل‌بندی خاصی ندارد و در واقع از یادداشت‌هایی تشکیل شده که پی‌درپی و پشت سر هم تا انتها ردیف شده‌اند، اما هنگام خواندن آن‌ها می‌فهمیم که ساختارشان به روند یک کارگاه هفت‌روزه شبیه است. کرونین نه تنها نکات و دیدگاه‌های کیارستمی را ثبت کرده، بلکه بخش‌های کوتاهی از کتاب را نیز به گفت‌وگوها و ایده‌پردازی‌های کارآموزان اختصاص داده است.

حرف‌های کیارستمی در این کارگاه نمودی است از زندگی‌اش و به مخاطب نشان می‌دهد که سینما و زندگی او دو چیز جدا از هم نیستند. او در همان آغاز کارگاه از کارآموزان می‌خواهد که خاطرات و وقایع زندگیشان را بکاوند و در کارگاه از داستان‌هایی صحبت کنند که از سر گذرانده‌اند تا به ایده‌های تازه‌ای برسند و آن‌ها را به تصویر بکشند. وقتی کیارستمی از کارآموزان می‌خواهد که ایده‌ای تصویری بپردازند با وقایعی پیرامون آسانسور، تمام گفته‌هایش جنبة عملی به خود می‌گیرند. بیشتر کارآموزان ابتدا از این کار کلاسی متعجبند، اما وقتی او فی‌البداهه طرح‌هایی دراین‌باره ارائه می‌دهد دیگران نیز شجاعتشان را بازمی‌یابند و بیش از پیش ذهن و خاطراتشان را می‌کاوند. آن‌ها یک‌به‌یک از طرح‌هایشان حرف می‌زنند و نظرات کیارستمی و دیگران را می‌شنوند. همین گفت‌وگوهاست که خاصیتی فعال و پویا به کتاب داده است. گویی خواننده هم مشغول کاری است، نه این که نشسته در کنجی به خواندن کتاب.

کیارستمی با نقل خاطراتی از ساخت فیلم‌هایش سینمای مورد نظر خود را توصیف می‌کند. به یمن همین خاطرات است که کتاب حتی برای کسانی که آن‌چنان به سینما علاقمند نیستند هم جذابیت دارد، همچنین مخاطبان سینمای کیارستمی را با نکات تازه‌ای در فیلم‌ها او مواجه می‌کند.

اگر سال‌ها پیش سودای ساختن فیلم در سر داشته‌اید چه بسا با خواندن این کتاب دوباره میل پرداختن به ایده‌های قدیمی در سرتان جان بگیرد یا حتا ایده‌های دیگری به فکرتان خطور کند و بخواهید آن‌ها را عملی کنید. متن کتاب را عکس‌های پرسلی پارکز کامل می‌کند که در کارگاه‌ها برداشته شده‌اند.